Zo veilig kan veilig zijn

In de zorg maken we gebruik van vele protocollen om de veiligheid van cliënten te garanderen: protocollen voor medicatieveiligheid, aftekenlijstjes om de kwaliteit te waarborgen en dubbele controles. Naast de zorg is veiligheid ook belangrijk bij bedrijven in de petrochemische industrie. Onze nieuwsgierigheid naar het implementeren van dit soort veiligheidsprotocollen bracht ons bij Shell. De hoofdvraag: ‘Wat kunnen we leren van Shell op het gebied van veiligheid?’

Wanneer we aankomen bij Shell valt direct op dat alle auto’s keurig achteruit staan ingeparkeerd. Later komen we erachter dat dit onderdeel is van het veiligheidsprotocol. Onderzoek heeft namelijk uitgewezen dat vooruit wegrijden minder ongelukken veroorzaakt. Na binnenkomst krijgen wij een toegangspasje met daaraan een kaartje met de veiligheidsnormen waar iedereen bij Shell zich aan dient te houden. Nils Bosma legt ons vervolgens uit hoe Shell en veiligheid hand in hand gaan.

Nils neemt ons eerst mee terug in het verleden. Veel fabrieken in de wereldwijde procesindustrie zijn al in de jaren 60 gebouwd en bij een aantal ontstonden – naarmate ze verouderden – ongelukken, gerelateerd aan designfouten. Er werd destijds reactief gehandeld, pas naar aanleiding van een ongeluk werden veranderingen doorgevoerd. Door de jaren heen is dit binnen de industrie sterk verbeterd. Sinds vele jaren heeft Shell een sterk proactieve aanpak in het voorkomen van incidenten. Er worden bijvoorbeeld multidisciplinaire overleggen gehouden om mogelijke risico’s te inventariseren. De ‘4-what’ vragen die tijdens deze bijeenkomsten voorop staan: What can go wrong? What can make it go wrong? What can we do to prevent it going wrong? What do we do if it still goes wrong? Dit alles wordt inzichtelijk gemaakt met ondersteuning van wetenschappelijke modellen zoals het BowTie model.

De protocollen worden ontworpen in samenwerking met de eindgebruiker; de werkvloer. Na het opstellen van het protocol is het belangrijk dat de werknemers daadwerkelijk begrijpen wat er bedoeld en verwacht wordt. De implementatie daarvan kan nog wel eens een uitdaging zijn en er dient per situatie te worden gekeken naar ‘wat werkt’. Een voorbeeld: in Zuid-Afrika is het met 13 o ciële talen lastig om protocollen uit te leggen in tekst. Nils heeft daar de protocollen met behulp van een toneelgroep, die gebruik maakt van pantomime, duidelijk gemaakt. Een van de belangrijkste tools die overal toegepast wordt is het document met Life Saving Rules. Dit is een lijst met 12 regels waaraan iedereen zich dient te houden. Voorbeelden hiervan: doe altijd je gordel om, niet handsfree bellen, geautoriseerd zijn voordat je ergens binnen mag en niet onder zware vracht doorlopen. Deze regels zijn in 2008 geïmplementeerd en hebben bijgedragen aan het reduceren van ongelukken (-42%), en het aantal dodelijke slachto ers (-75%).

Na het implementeren van veiligheidsprotocollen moet gemonitord worden of ze ook worden nageleefd. Daar zijn zowel interne als externe auditteams voor beschikbaar. Andere methoden zijn het registeren van bijna-ongelukken en regelmatige checks met veiligheidsrondes. Trends worden wereldwijd bijgehouden, zo kan kennis over mogelijke gevaren eerder gesignaleerd en gedeeld worden. Ook gaat men er nooit vanuit dat een ongeluk dat al een tijd niet heeft plaatsgevonden uitgesloten is; risico’s en ongelukken liggen altijd op de loer (‘cronic unease’ is de term)!

Toch vragen we ons nog af wat er nu nodig is om die veiligheidsnormen zo door het bedrijf te laten gonzen. Nils geeft aan dat het creëren van een cultuur waar veiligheid voorop staat belangrijk is. In vergaderingen staat het punt ‘veiligheid’ bovenaan op de agenda. Er wordt dan even kort stilgestaan bij veiligheid, een gebeurtenis of een mogelijk risico. Er is verder geen tolerantie voor onveiligheid: wanneer de protocollen niet gevolgd worden volgen er consequenties en mensen spreken elkaar aan op gedrag. Het aanspreken wordt gestimuleerd door celebrations, cadeaus om aan te moedigen dat mensen elkaar durven aanspreken.Het belang van veiligheid komt ook terug in de missie van Shell. Goal Zero is al lange tijd de Shell insteek, en je hoort de kreet ook al elders in Nederland. Deze term houdt in dat er geen ongelukken plaatsvinden; geen lekkages zijn, geen gewonden vallen.

Deze missie wordt meteen geprojecteerd op de nieuwe medewerkers. Wanneer ze bij Shell starten, accepteren ze een code of conduct waar ook de veiligheidsnormen onder vallen. Verder dient iedere medewerker ieder jaar opnieuw te bevestigen dat ze op de hoogte zijn van veilig werken. Dit gaat niet alleen over grote risico’s, maar ook dat ze op de hoogte zijn van de juiste ergonomische houding.

Een heleboel! Structuur, duidelijkheid en cultuur zijn belangrijke voorwaarden om een veilige omgeving te kunnen creëren. Een erg interessante middag met veel inspiratie tot nadenken over veiligheid in de zorg. Misschien goed om ook Life Saving Rules te gaan bedenken in de zorg?

Door: Christianne Kerkhofs TT9